به دنيای استراتژی خوش آمديد!!!

نسخه نهم- تابستان 1403

سال ها ها قبل دوستی تماس گرفته بود و خواهان راهنمايي در مورد ورود به دنيای کار عملی در حوزه مديريت استراتژيک بود. مواردی را برای او نوشتم. اما به خاطر تماس های مشابه، بارها این نوشته را تکمیل کردم، تا روزآمدتر و کارآمدتر شود. اکنون باز هم نسخه ای جديدتر فراهم شده است و اينک نسخه نهم آن:

ويژگی های حوزه مديريت استراتژيک

مدیریت استراتژیک در جستجوی ایجاد موفقیت استراتژیک برای سازمان هاست، چه تجاری-خصوصی باشند چه عام المنفعه-غیردولتی و یا حاکمیتی-دولتی. می‌خواهد تصمیمات استراتژیک بگیرد و تغییرات استراتژیک ایجاد کند تا تاثیر اساسی بگذارد بر نتایج کلیدی عملکرد.

رشته و حوزه ای بسیار جذاب است و بسيار وسيع و متنوع (هر شرکتی در دوره خاصی از دوره عمر خود است. در صنعتی با ويژگی های خاص خود فعاليت می کند و سيری تاريخی منحصر به فردی را طی کرده است …)

وقتی به کتاب ها نگاه می کنی: روش های ساده که با آی کيو  هفتاد هم قابل انجام است و گام هايي پيش پا افتاده معرفی می شود اما وقتی به دنيای واقعی می روی اوضاع کاملا متفاوت است. شايد بتوان گفت که مدیریت استراتژيک ساده است اما آسان نيست.

اگر می خواهید وارد حوزه مدیریت استراتژیک شوید؛ بدانید که استراتژي های بسیاری در مرحله تدوين و يا اجرا ناکام می شوند بنابراین احتمال شکست بالاست. این حوزه همراه با ابهام است. یک نجار می تواند بعد از مدتی حاصل تلاش خود را ببیند اما نتايج کار مدیریت استراتژيک نه ملموس است و نه در کوتاه مدت قابل مشاهده.

بنابراين شما با کاری روبرو هستيد که هم سخت است. هم با احتمال بالایی درصد دچار شکست خواهيد شد. هم در صورت موفقيت ده درصدی نتايج ملموسش را حس نخواهيد کرد. اگر هم نتايجش ملموس باشد معلوم نيست که آيا به خاطر کار شمابوده است يا نه.

با توجه به این نکات، ويژگی های فردی که می خواهد وارد اين حوزه می شود به شرح زیر است:

1. تداوم بلندمدت (ظرفیت تداوم پذیری)
2. دارای ظرفیت تحمل ابهام (ابهام پذیری)
3. اهل مطالعه و تعمق هم در زمينه استراتژی هم در زمينه اطلاعات زمینه ای (مانند روندها و رخدادهای اقتصادسیاسی)
4. در چهار مهارت های تفکر توانمندی خوبی داشته باشد (به ترتیب اهمیت: مهارت تفکر استراتژیک، تفکر خلاق، تفکر نقاد و در انتها و با فاصله تفکر سیستمی)
5. در پنج مهارت های بین فردی یا مهارت ارتباطی توانمند باشد: مهارت مذاکره، مهارت ایجاد وفاق و متقاعدسازی (بازاریابی و فروش ایده و نه بازاریابی محصول)، و مهارت ارایه موثر (چه شفاهی و چه کتبی) و مهارت گوش دادن موثر و مهارت مدیریت جلسات.
6. در مهارت تصمیم گیری به ویژه تصمیم گیری جمعی، بسیار توانمند باشد. استراتژی یعنی انتخاب و انتخاب حاصل تصمیم گیری جمعی است.
7. مسلط به دانش تخصصی حوزه استراتژی

منابع موارد هفت گانه بالا را در ادامه خواهم گفت

نکته مهم: تسلط بر مهارت های چهارگانه تفکر و مهارت های پنج گانه بین فردی و مهارت تصمیم گیری استراتژیک برای همه افراد به ویژه مدیران میانی و ارشد لازم است اما برای استراتژيست ها، حیاتی است و حتی گاهی از دانش خود استراتژی نیز اهمیت بالاتری می یابد.

پس يا بايد اين ويژگی­ها را به صورت استعداد خدادادی داشته باشيد یا به صورت مصنوعی در خود ايجاد کنيد.

منابعی برای مطالعه مهارت های فکری (هر مهارت فعلا یک کتاب برای شروع)

مهارت تفکر مهم است و متاسفانه مغفول. این کتاب ها برای مهارت های تفکر پیشنهاد می شود. بخوانید و سپس تمرین کنید آنقدر که متوجه شوید کاملا دانش نظری تبدیل به توانمندی عملی شده است، کتاب خواندن آغاز کسب مهارت است، شما باید توانمندی عملی داشته باشید و نه دانش نظری.

برای هر مهارت یک کتاب معرفی می کنم (فهرست کامل کتاب ها در کتاب استراتژی های یک حرفه ای آمده است)

• تفکر استراتژیک: کتاب ذهن استراتژیست، انتشارات آریاناقلم
• تفکر خلاق: 101 تکنیک حل خلاق مساله
• تفکر سیستمی: کتاب پنجمین فرمان
• تفکر نقاد: مغالطه های پرکاربرد و مفهوم ها و ابزارهای تفکر نقادانه (هر دو از ریچارد پل)

منابعی برای مطالعه مهارت‌های رفتاری، ارتباطی و تصمیم گیری (هر مهارت فعلا یک کتاب برای شروع)

• مهارت مذاکره؛ کتاب فنون مذاکره محمدرضا شعبانعلی و همچنین سایت متمم
• مهارت متقاعدسازی و ایجاد اجماع: کتاب 53 اصل متقاعدسازی دیگران
• مهارت گوش دادن موثر؛ سایت متمم
• مهارت ارایه موثر (ارایه شفاهی و کتبی)؛ کتاب ایده عالی مستدام و سایت متمم
• مهارت مدیریت جلسات: فرار از جلسه، انتشارات آریاناقلم
• مهارت مدیریت خویشتن و توسعه فردی و حرفه ای بودن: استراتژی ای یک حرفه ای، انتشارات پناه
• مهارت تصمیم گیری؛ هیچ کتاب واحدی نمی توان پیشنهاد کرد. واقعا کتاب جامعی نمی شناسم. فعلا این سه کتاب را بخوانید:
  • انتخاب های هوشمندانه، نشر آینده پژوه
  • ذهن زیبا، انتشارات رسا
  • چالش های تصمیم گیری برای مدیران، انتشارات کرگدن

منابعی برای مطالعه حوزه تخصصی دانش استراتژی (10 کتاب اصلی و پایه)

در مورد منابع تخصصی مديريت استراتژيک به ترتيب بايد منابع زير را در حوزه استراتژی و تصميم گيری بخوانید:

سیر مطالعاتی برای تسلط بر حوزه مدیریت استراتژیک به شرح زیر پیشنهاد می گردد/همه یا تالیفی هستند یا ترجمه فارسی آن ها با جستجوی نام آن ها در اینترنت قابل یافتن است.

یادآوری: بسیاری از کتاب ها توسط انتشارات آریاناقلم منتشر شده است. این انتشارات بهترین کتاب های حوزه استراتژی را منشتر کرده و به همین خاطر خود من هم هر 5 کتابم در حوزه استراتژی را به این انتشارات سپرده ام.

• ذهن استراتژیست، انتشارات آریاناقلم [برای تسلط بر مهارت تفکر استراتژیک]
• استراتژی، فرآیند محتوا زمینه دو جلد، باب دوویت و ران مییر نشر واژگان [کتابی گرانسنگ برای درک حوزه های چالش برانگیز استراتژی خواندن این کتاب به شما می گوید هر جا بروید پارادکس ها چیست و دیگر هیچ گاه پارادکس ها شما را سورپرایز نخواهند کرد- ممکنه چاپش تمام شده باشه و نایاب باشه]
• هنر رقصیدن با استراتژی، انتشارات آریاناقلم
• کتاب گره استراتژی؛ انتشارات آریاناقلم
• کتاب بازی برد؛ باز هم از انتشارات آریاناقلم
• جاری سازی استراتژی [برای درک چگونگی تبدیل تصمیمات استراتژیک به تغییرات استراتژیک پل زدن از ایده/تصمیم به اجرا/نتایج/دستاورد]
• شناخت مایکل پورتر: راهنمایی اساسی برای درک مفاهیم رقابت و استراتژی [در صورت تمایل به کار کردن در حوزه کسب وکار و شرکت های تجاری خصوصی این توصیه می شود]
• کتاب برنامه‌ريزي‌ استراتژيك‌ براي‌ سازمانهاي‌ دولتي‌ و غيرانتقاعي‌ نوشته برايسون‌، جان‌ ام‌، ، ترجمة‌ عباس‌ منوريان‌، 1372، سازمان‌ مديريت‌ دولتي‌. [در صورتی که تمایل به برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های دولتی و یا مردم نهاد دارید]
• کنترل و پایش استراتژی (انتشارات آریاناقلم)
• جعبه ابزار استراتژی (انتشارات آریاناقلم)
• جزوات حقیر تدریس شده در دانشگاه های صنعتی شریف که در کانال تگرامی شبکه استراتژیست و کانال فعلی ام گذاشته ام. گر بجویید می یابید. لطفا سوال نکنید کمی زحمت جستجو را بکشید.

با توجه به تعدد منابع و دیدگاه ها پيشنهاد می­کنم برای خودتان يک برنامه بلندمدت تنظيم کنید و با حوصله و دقت بخوانید، خلاصه کنید و حداقل هر کتاب را سه بار مرور کنید که يادتان نرود.

تکمیلی: جنگل استراتژی، هنری مينتزبرگ (برای شناخت پارادايم ها و مکاتب در مديريت استراتژيک البته کتاب روانی نیست و ترجمه سلیسی ندارد- خواندن آن بدون استاد می تواند منجر به برداشت اشتباه شود بنابراین برای خویش خوانی مناسب نیست)

کسب تجربه عملی

همزمان با مطالعه در پروژه­های استراتژی هم کار کنید تا برخی مطالب را از نزديک لمس کنید. هر چقدر که ورود به حوزه استراتژی بدون کتاب خوانی بی فایده است بدون تجربه عملی هم همین طور. این دو فاکتور در هر ضرب می شوند و هر کدام که صفر شود حاصلصرب صفر است. حتی اگه شده به صورت کارآموز رایگان وارد پروژه ها و شرکت ها شوید. کار سختی است اما شدنی است.

بسياری از رموز کارشناسی و مشاوره مديريت استراتژيک به صورت دانش ضمنی و نانوشته است و بهترين روش ها، روش يادگيری استاد شاگردی و سينه به سينه است. پس بگرديد ببينيد می توانيد افراد کار کرده در اين زمينه را بيابيد و از آن ها در طول انجام کار فرا بگيريد.

نمونه خوانی و مورد پژوهی

مطالعه، بررسی و خواندن نمونه ها (Case) فراموش نشود. منظورم از مرور نمونه ها دو چيز است:

• نمونه پروژه های برنامه ريزی استراتژيک
• داستان موفقيت استراتژيک شرکت ها و محصولات و صنايع و تحليل آن ها (به عنوان مثال از در مورد موفقيت استراتژيک گوگل، آمازون، زارا، تویوتا و … تحقيق کنيد!)

جعبه ابزار پر و پيمان

توانمندی شما وابسته به جعبه ابزار کاربردی است که در اختيار داريد. اگر خيلی به تئوری ها و مفاهيم استراتژي مسلط باشيد اما جعبه ابزار کاربردی آن را نداشته باشيد موفق نخواهيد بود. شرکت ها از شما يک متدولوژی ساخت يافته و اجرايي می خواهند. مثل قديمی زير را يکبار ديگر تکرار و تاکيد می کنم، اگر در جعبه ابزار خود فقط چکش داشته باشيد تمام مشکلات را ميخ خواهيد ديد. و کتاب جعبه ابزار استراتژی (انتشارات آریانا) را هم که قبلا پیشنهاد داده بودم. منبع خوبی است و در ضمن آن جا هشدارهایی داده شده است که کدام ابزارها کار نمی کنند و کدام ها کار می کنند.

اما بند آخر، داشتن یک تصویر جامع از مدیریت استراتژیک از صفر تا صد. 

برای این بند آخر می توانید به متامدل دیاموند و کتاب ها و مستدات تکمیلی اش مراجعه کنید(لینک مشاهده متامدل دیاموند و تمام فایل های پشتیبان). این متامدل کمک می کند که نگاهی فراگیر به مدیریت استراتژیک داشته باشید.